සති කිහිපයක් ලිපිය පහුවුණු නිසා අමතක වෙලාද කියලත් හිතනවා. මේ ලිපි පෙළෙන් මා බලාපොරොත්තු වෙන්නේ ඔබ නැරඹූ අභයගිරියට වඩා යමක් එහි තිබෙන බව පසක් කරන්නයි.
මහා විහාර සම්ප්‍රදායට අයත්වන අභයගිරියේ ඇති ගොඩනැගිලි පිළිබඳ මා පසුගිය ලිපියෙන් හඳුන්වා දුන්නා. ඒ අනුව මෙම ගොඩනැගිලි වාාස්තු විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේදයට මෙන්ම එම ගොඩනැගිලිවල උපයෝගීතාවය මුල්කරගෙන ද වර්ග කර තිබෙනවා. එනම්
- ආගමික ගොඩනැගිලි
- ආගමික නොවන ගොඩනැගිලි
ආගමික ගොඩනැගිලි යනු
ආගමික කටයුතු සදහා සෘජු දායකත්වයක් සපයන වාස්තු විද්‍යා නිර්මාණයි. ඒවාට පහත ගොඩනැගිලි නිර්මාණයන් අයත් වේ.
- ස්තූපය
- පිළිමගෙය
- බෝධිඝරය
- උපෝසතඝරය
ඒ වගේම කිව යුතුයි මේ අභයගිරිය විශාල භූමි බාගයක් තුළ පැතිරි ඇති නිසා මෙම භූමිය කොටස් 4 කට බෙදා වෙන් කර තිබෙනවා. එම කොටස් 4 නම්
- උත්තර මූලය
- මහනෙත් ප්‍රාසාදය
- කපාරාරාම මූලය
- වහදු මූලය
ලෙසයි. මෙම මූලයන් අභයගිරියේ පොහොය ගෙය ලෙස හඳුන්වන රත්නප්‍රසාදය වටා ගොණු වි තිබූ බව දැකිය හැකිය. මෙම සෑම මූලයකටම වෙන වෙනම ආසනඝර, බෝධිඝර, භික්ෂු ආවාස, ප්‍රතිමාඝර තිබී ඇත. අක්කර 500 ක් වු භූමියේ දැනට කැණීම් කර ඇත්තේ අභයගිරි ස්තූපය ලක්ෂය කොට ගෙන දිසා 4කට බෙදා ගත් ප්‍රදේශයන්ගෙන් බටහිර - දකුණ රේඛා පෙදෙස හා නැගෙනහිර - දකුණ රේඛා පෙදෙස පමණි. අභයිගිරියේ වටිනාකම් වැඩි කොටස් අයත් උත්තර මූලය මෙම කැනීම් ප්‍රදේශයට අයත් ය.
අභයගිරිය පිළිමගෙය
ලෙසයි. මෙම මූලයන් අභයගිරියේ පොහොය ගෙය ලෙස හඳුන්වන රත්නප්‍රසාදය වටා ගොණු වි තිබූ බව දැකිය හැකිය. මෙම සෑම මූලයකටම වෙන වෙනම ආසනඝර, බෝධිඝර, භික්ෂු ආවාස, ප්‍රතිමාඝර තිබී ඇත. අක්කර 500 ක් වු භූමියේ දැනට කැණීම් කර ඇත්තේ අභයගිරි ස්තූපය ලක්ෂය කොට ගෙන දිසා 4කට බෙදා ගත් ප්‍රදේශයන්ගෙන් බටහිර - දකුණ රේඛා පෙදෙස හා නැගෙනහිර - දකුණ රේඛා පෙදෙස පමණි. අභයිගිරියේ වටිනාකම් වැඩි කොටස් අයත් උත්තර මූලය මෙම කැනීම් ප්‍රදේශයට අයත් ය.
අභයගිරියෙන් සිදුකරන ලද කැනීම්වලින් තවමත් නිශ්චිත ලෙස හදුනාගත හැකි පිළිම ගෙයක් හමුවි නොමැත. දැනට හඳුනාගෙන ඇති පිළිම ගෙය ඇත්තේ පැරණි බෝධිඝරය, උපෝසතඝරය හා දාන ශාලාව පිහිටි භූමියේ තාර පාරට යට වී තිබියදී ය. මෙහි ඇත්තේ කවන්ධ පිළිම තුනක් පමණි. විද්වතුන් පවසන පරිදි මෙය පිළිම ගෙයකට වඩා ධාතු ප්‍රදර්ශනයට සැකසූ ස්ථානයකි.
අභයගිරිය බෝධිඝරය
අභයගිරියෙන් සිදුකරන ලද කැනීම්වලින් තවමත් නිශ්චිත ලෙස හදුනාගත හැකි පිළිම ගෙයක් හමුවි නොමැත. දැනට හඳුනාගෙන ඇති පිළිම ගෙය ඇත්තේ පැරණි බෝධිඝරය, උපෝසතඝරය හා දාන ශාලාව පිහිටි භූමියේ තාර පාරට යට වී තිබියදී ය. මෙහි ඇත්තේ කවන්ධ පිළිම තුනක් පමණි. විද්වතුන් පවසන පරිදි මෙය පිළිම ගෙයකට වඩා ධාතු ප්‍රදර්ශනයට සැකසූ ස්ථානයකි.
අභයගිරිය බෝධිඝරය
අභයගිරියෙන් දැනට බෝධිඝර 2 ක් සොයාගෙන ඇත. ඉන් එකක් 1964 වසරේ චාර්ල්ස් ගොඩකුඹුරේ මහතා විසින් කැනීමකින් සොයාගන්නා ලද බෝධිඝරයයි. එම බෝධිඝරය සොයාගන්නා ලද්දේ අභයගිරිය දාන ශාලාව අසලින් ය. අතීතයේ බුදු පිළිමය සොයා ගැනීමට පෙර වන්දනාමාන කරන ලද්දේ සිරිපතුල්, වජ්‍රාසන, නෙළුම්මල් යනාදියට ය. බෝධියේ ප්‍රාථමික අවස්ථාවේ සිට සංවර්ධිත අවස්ථාව දක්වා විකාශනය මෙම බෝධිඝරය තුළින් පහැදිලි වේ.
අනෙක් ප්‍රධාන බෝධිඝරය වන්නේ සමාධි පිළිමය සහිත බෝධිඝරයයි. මෙය අභයගිරි ස්ථූපයට ආසන්නව පිහිටා ඇත. ක්‍රි. පු. 3- 4 සියවසට අයත් මෙය ඉංග්‍රිසි යුගයේ සිදුකරන ලද කැනීම්වලින් සොයාගෙන ඇත. මෙම සමාධි පිළිමයෙහි විශේෂ ගුණාංගය වන්නේ බුදුන්ගේ අභ්‍යන්තර ගුණ මතුවන පරිදි නිර්මාණය කර තිබීමයි. ශෛලමය පිළිමයක් ලෙසන් නෙළා ඇති මෙහි වර්ණගන්වා තිබූ බවට හා නේත්‍රාගල් පළඳා තිබූ බවට සාක්ෂි හමුවී තිබේ.
අනෙක් ප්‍රධාන බෝධිඝරය වන්නේ සමාධි පිළිමය සහිත බෝධිඝරයයි. මෙය අභයගිරි ස්ථූපයට ආසන්නව පිහිටා ඇත. ක්‍රි. පු. 3- 4 සියවසට අයත් මෙය ඉංග්‍රිසි යුගයේ සිදුකරන ලද කැනීම්වලින් සොයාගෙන ඇත. මෙම සමාධි පිළිමයෙහි විශේෂ ගුණාංගය වන්නේ බුදුන්ගේ අභ්‍යන්තර ගුණ මතුවන පරිදි නිර්මාණය කර තිබීමයි. ශෛලමය පිළිමයක් ලෙසන් නෙළා ඇති මෙහි වර්ණගන්වා තිබූ බවට හා නේත්‍රාගල් පළඳා තිබූ බවට සාක්ෂි හමුවී තිබේ.
 |
සමාධි පිළිමය සහිත බෝධිඝරය |
උපෝසතඝරය
අභයගිරියේ උපෝසතඝරය රත්නප්‍රසාදයයි. උපෝසතඝරය යනු භික්ෂූන්ගේ විනය කර්ම පවැත්වීම සඳහා සකස් කරගන්නා ලද ගොඩනැගිල්ලයි. මෙය පොහොය ගෙය වශයෙන් ද හඳුන්වනු ලැබේ. ලංකාවේ පැරණිම පොහොයගෙය මහා විහාරයේ ලෝවාමහාපායයි. එය මහල් නවයකින් යුත්ක විය. අභයගිරියේ රත්නප්‍රාසාදය මහල් 5කින් යුක්තව සකසන ලද බව කාශ්‍යප රජුගේ අභයගිරි සෙල්ලිපියේ සඳහන් වේ. මෙය ක්‍රි. ව. 7 - 8 සියවස්වල කණිට්ඨතිස්ස රපු විසින් ඉදිකරන ලද්දකි. මෙය ගඩොලින් නිමවා ඇත. මෙම පොහොය ගෙයි වහලය වර්ණාලේපිත විදුරු උළුවලින් වසා තිබූ බව මූලාශ්‍ර සාක්ෂි සපයයි. එම වහල දරා සිටීමට යොදාගත් ගල් කුළුණු වර්තමානයේ ද අපට දැක ගත හැකි ය. එම ගල්කණුවලින් පිළිඹිඹු වන්නේ මහල් 5 ක ශක්තිය දරා සිටීම සඳහා මෙම ගල් කණු යොදාගන්නට ඇති බවයි. එමෙන්ම රත්න ප්‍රාසාදය පිටුපස කොටසේ ක්‍රමයෙන් උස්ව යන ආකාරයට ඉදිකර ඇති ගල් පුවරු, ඉහළ මාලයට නැගීමට තිබූ ස්ථානය බව හඳුනා ගැනීමට සාක්ෂි හමුවී තිබේ. අනුරාධපුරයේ අලංකාරම මුරගල හා සඳකඩපහණ හමුවන්නේ මෙම ගොඩනැගිල්ලෙනි.
 |
රත්න ප්‍රසාද පොහොය ගෙය |
අදට ලිපිය මින් හමාර කරමි.
