ඉතා කාරුණික ඉල්ලීමයි. මේ ලිපිය ගැන අදහස් දැක්වීමේදී වර්තමාන සමාජයේ කුණුහරප වශයෙන් සම්මත වචන නොයොදන ලෙස ඉල්ලනවා. එවනි වචන සහිත ප්‍රතිචාර සංස්කරණය කොට පලකිරීමට සිදුවන බවද දන්වනවා.
හේතුහාමි රජරට ප්‍රදේශයේ ගොවි මහතෙක්. ඔහුගේ වැඩ කඩිසරයි. එමෙන්ම ඔහු නිතරම කෙටි මං ඔස්සේ තම වැඩ කටයුතු කරගන්න දක්ෂයි. ඔහු හේනේ පැල් රැකලා උදේම එනකොට, ඔහුගේ බිරිඳ නොවරදවාම කන්න උයලා, ගෙයි දොරකඩ කුල්ල අටවලා තියන්නත් ඕනේ. නැත්නම් හේතුහාමි පැරණි සිංහල භාෂාවේ කෘදන්ත, තද්ධිත, ප්‍රත්‍ය, සමාස, යොදා හාමිනේට ආමන්ත්‍රණ සහ දේශනා පවත්වනවා. ආලපන විභක්තියෙන් ස්ත්‍රී ලිංගය සඳහන් කිරීම බහුලයි. මොකද හේතුහාමිට අවශ්‍ය ඉක්මණින් කෑම බීම/ම ඉවර කරලා, මහන්සි නොබලා කුඹුර පැත්තෙත් රවුමක් යන්නයි.
ඔන්න එක දවසක් වෙනදා වගේම පැල් රැකලා ඇවිත් කාලා/ලා, හේතුහාමි දඩිබිඩියේ පොහොර කවරයකුත් අරගෙන, අමුඩෙත් ගහගෙන, ගියා කුඹුරට. නමුත් කුඹුරට ගියාට පස්සේ තමයි මතක් වුනේ, කලබලේට ආවට මොකද, පෝර ටික දාගෙන කුඹුර පුරා ඉසිමින් යන්න සුදුසු භාජනයක් නැති බව. පොහොර උරය සෑහෙන්න බර නිසා, එය අතේ තියාගෙන පොහොර ඉසින්න බැහැ. හේතුහාමිගේ මල් මසුරන් මොලේට අදහසක් අවා. මුළු යායෙම කුඹුරුවල කවුරුවත් නෑ. හේතුහාමි ටක් ගාලා අමුඩය ගලවලා, ඒ රෙදි කෑල්ලට පොහොර දාගෙන, පොහොර ඉහින්න පටන් ගත්තා. එක වරකට පොහොර ටිකක් අල්ලන නිසා, වාර කීපයක් කලත් වැඩේ ඉවර වුනේ නැහැ. ඒ අතරේ ඔහු හදිසියේම දැක්ක, අහල පහල ගෙදරක ගොවියෙක් යාය පැත්තට එනවා. හේතුහාමි වහාම අමුඩය ඇඳගත්තා. අර ගොවියා ඇවිත් හේතුහාමි සමග කතාවට වැටුනා. පැය බාගයක් විතර කතා කර කර ඉන්නකොට හෙතුහාමිට යම්කිසි අමුත්තක් දැනුනා. ඒ කියන්නේ ඔහුගේ අමුඩයෙන් ආවරනයවී ඇති ප්‍රදේශයේ විශාල දැවිල්ලක් හටගෙන ඇති බවත්, තද ගතියක් දැනෙන බවත්. හේතුහාමි ඉක්මනින් කතාව ඉවර කරලා, අර ගොවියට යන්න ඇරලා, අමුඩයෙන් ආවරනයවී ඇති ප්‍රදේශය පරීක්ෂා කිරීමේදී පෙනීගියා, ඒ ප්‍රදේශය ඉදිමී රතුවී තිබෙන බව. රසායනික පොහොර තිබෙන්නේ කුඹුරට පමණක් ගැසීමට බව හෙතුහාමිට අවබෝධ වනවිට ඔහු ප්‍රමාද වැඩියි. ඔහුට අප්‍රමාන බියක් දැනුනා. මින්පසු තමන්ගේ රසවත් ජීවිතය ඉවර වේයැයි සිතුනා. මෙසේ සිතමින් සිටීම නිසා අර්බුදය තවත් වැඩිවී, අර ඉදිමීම, පොල් ගෙඩියක්/පැපොල් ගෙඩියක්/දෙල් ගෙඩියක්/ පොලොස් ගෙඩියක්/ (කැමති එකක් දාගන්න) තරමට විශාල වුණා. ඔහු වහාම ගෙදර යන්න පිටත් වුනත්, ගමන් කරන්නට උත්සාහ කිරීමේදී පෙනීගියා, උඩ යට මාරු කල ඉංග්‍රීසි V අකුරේ හැඩයට දෙපා විහිදාගෙන පමණයි අඩිය තැබිය හැක්කේ කියා.
තම සැමියා එනතුරු බලාසිටි හේතුහාමිගේ බිරිඳ, ඈත තියාම දුටුවා හේතුහාමිගේ ගමනේ අමුත්තක්. ළඟට ආවාමයි ඇයට තේරුනේ, තම සැමියා දෙකකුල්වල ඉහල ප්‍රදේශය අස්සේ යමක් සඟවාගෙන එන බව. ඇය සිනාසෙමින් කිව්වා ‘හා හා මම දැක්කා, මගේ දොළදුක් ගාය ගැන දැනගෙන නේද, හොරා වගේ, වත්ත පහල නවසි ගහෙන් ගෙඩියක් කඩාගෙන හංගගෙන එන්නේ?’ කියලා. හේතුහාමි අර බරපතල ව්‍යාකරණ භාෂාවෙන් වාක්‍ය කීපයක් කියා, වහාම සරමක් ඇඳගෙන, තුවාය කරේ දාගෙන, බයිසිකල් කටුව ගත්තේ, හොරෙන්ම වෙද මහත්තයා ළඟට යන්නයි. නමුත් බයිසිකලයේ වාඩි වුන ගමන් ඔහු කෑ ගසාගෙන බිම වැටුනා. ඔහු වාඩිවී තිබුනේ, තමන්ගේම අමුඩයෙන් වැසී තිබුන, මේ වනවිට ඉහත සඳහන් ගෙඩියක් පමණ විශාල ඉන්ද්‍රිය මතයි.
දැන් කරන්නට දෙයක් නැහැ. ඔහු අර උඩ යට මාරු කළ V හැඩයට දෙපා තබමින්, වෙද ගෙදර පැත්තට යන්න පටන් ගත්තා. නමුත් අදාළ ඉන්ද්‍රිය පද්ධතියේ පැද්දීම නිසා, එහි දැනට ඇති විශාලත්වය, පිටත සිට බලන කෙනෙකුට හොඳින් නිරීක්ෂණය වුණා. ටික දුරක් යනවිට ඔහුගේ මුහුණටම හමු වුනේ, සිය බිරිඳගේ නැගණියයි (නෑනා) ඇය ඈත සිට ඔහුට හිනා වේගන ආවත්, ළඟට එනවිට මුහුණ අඳුරු වුණා. ‘අපි ඉල්ලයි කියල වෙන්න ඇති ඔය කොස් ගෙඩියක් හංගන් යන්නේ. හපෝ ඔව්වා නැතුවට අපට කන්න දේවල් තියනවා’ කියමින් ඇය ගස්සාගෙන යන්න ගියා. හේතුහාමි දත්මිටි කාගෙන ඉවසුවා.
අමාරුවෙන් වෙද ගෙදරට ගියයි කියමුකෝ. එතන සෙනග පිරිලා. ඔක්කොම බලාගෙන ඉන්නවා හේතුහාමිගේ අමුතු ගමන දිහා. ප්‍රශ්න කෝටියක් ඔහුට එල්ල වුණා. මොනවද හංගගෙන ඉන්නේ, කියන ප්‍රශ්නයට අමතරව, මොකක් හරි ලෙඩකට වෙද මහත්තයා කියපු කෙමක් නිසාද ඔහොම ඇවිදින්නේ?, කාටවත් නොපෙනෙන්න මොකක් හරි බෙහෙත් අවුසදයක් ගේන්න කියලා වෙද මහත්තයා කිව්වද? ආදී වශයෙන්. ටිකක් වැඩිහිටි මනුස්සයා නිසා හැමෝම කිව්වා ‘හේතුහාමි අයියේ වාඩි වෙන්න’ කියලා. එහෙම කිව්ව හැමදෙනාම දිහා ආලවකයා වගේ බලපු හේතුහාමි බලෙන්ම වගේ වෙද මහත්තයා ලෙඩ්ඩු පරීක්ෂා කරන කාමරයට ගියා. මොහොතකින් ඇහුනා වෙද මහත්තයා කෑගහනවා ‘තොට පිස්සුද බොළ, මරපු මීමින්නෙක් දෙපරැන්ද අස්සේ ගහගෙන ආවේ’ කියලා.
කොහොම කොහොම හරි, වෙද මහත්තයා ඇත්ත තත්වය තේරුම් අරගෙන, ප්‍රතිකාර කළා. හෙතුහාමිට ඉස්සර වගේම, තම අදාළ ඉන්ද්‍රිය පද්ධතියෙන්, අවශ්‍ය ‘සියළු දේවල්’ කරගන්න පුළුවන් වුණා. නමුත් ගම පුරාම කතාවක් හැදුණා හේතුහාමි පොහොර ගැහුවා වගේ කියලා.
