අපේ ගමේ විහාරස්ථානයේ පිහිටි ස්වභාවික ගල් පර්වතයක, පොළොන්නරුව ගල් විහාරයේ සැතපෙන පිළිමයේ අනුරුවක් නෙළමින් පවතිනවා. මෙය තරමක් දුෂ්කර ක්රියාවක්. පිළිමය නෙලීම සඳහා, යටත්පිරිසෙයින් අවුරුදු දෙකක පමණ කාලයක් ගතවනු ඇතැයි ගණන් බලා තිබෙන අතර, ඒ සඳහා රුපියල් එක්කෝටි විසිපන් ලක්ෂයක් (රු 12,500,000) වැය වනු ඇතැයිද ගණන් බලා තිබෙනවා. ප්රදේශවාසී අපට පමණක් ඒ බරපැන සොයාගැනීම අපහසු නිසා, දානපතියන්ගේ ආධාර සහ රාජ්ය අනුග්රහයද ලබාගැනීමට අදහස් කරනවා.
ඔබෙන් බොහෝ දෙනෙකු දන්නවා ඇති දැනට ලංකාවේ ඉදිවෙමින් පවතින විශාලතම ශෛලමය සමාධි ප්රතිමාව, කුරුණෑගල, රම්බඩගල්ල, මොනරගල්ල, ප්රදේශයේ ඉදිවෙමින් පවතින බව. අපේ පන්සලත් පිහිටා තිබෙන්නේ කුරුණෑගල දිස්ත්රික්කයේමයි. මෙහි ඉදිකෙරෙන ප්රතිමාවේ විශේෂතා කීපයක් තිබෙනවා. රම්බඩගල්ල ප්රදේශයේ ඉදි කෙරෙන්නේ සමාධි ප්රතිමාවක්, අපේ පන්සලේ ඉදිකෙරෙන්නේ සැතපෙන පිළිමයක්. රම්බඩගල්ල ප්රදේශයේ ඉදිකෙරෙන ප්රතිමාව නෙළන්නේ ඉන්දීය ශිල්පීන් පිරිසක්. අපේ පන්සලේ ප්රතිමාව නෙළන්නේ, ඉන්දියාවේදී, ප්රතිමා නෙළීමේ විශේෂ උපාධි පාඨමාලාවක් හැදෑරූ, අපේම සිංහල ශිල්පියෙක්. තවමත් තරුණවියේ සිටින ඔහුගේ විශ්මිත නිර්මාණ රැසක් දැකීමෙන් අනතුරුවයි, මේ සඳහා ඔහුව තෝරාගෙන තිබෙන්නේ. සැතපෙන පිළිම සෑහෙන ප්රමාණයක් මෑතකදී පවා ඉදිවී තිබුණත්, ශෛලමය සැතපෙන පිළිමයක් නෙළීම කිසිදු තැනක මෑත භාගයේදී සිදුවී නැහැ. එයත් විශේෂත්වයක්.
මේ පිළිමය නෙළීමේ කාර්යය ආරම්භ කිරීමත් අති දුෂ්කර ක්රියාවක් වුණා. අපේ පන්සල පිහිටියේ කන්දක. එහි ගල් පර්වත සහ පැරණි විහාරයක් තිබුණේදැයි සැක සිතෙන ලක්ෂණද තිබෙනවා. මේ නිසා මුලින්ම මේ පිළිබඳව පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවට ලිඛිතව දැන්වූ අතර එහි නිළධාරීන් පැමිණ සම්පූර්ණ භූමිය පරීක්ෂාකර පුරාවිද්යාත්මක වටිනාකමක් ඇති කිසිවක් නැති බව තහවුරු කළා. ඉන් අනතුරුව පිළිම ගෙය සහ අවට භූමියේ නිර්මාණ කටයුතු සඳහා අවශ්ය සැළසුම් පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවේ සැළසුම් ශිල්පීන් විසින් කරනු ලැබුවා.
දුෂ්කරම කාර්යය වුණේ මෙම පිළිමයේ නිර්මාණ කටයුතු සඳහා පොළොන්නරුව ගල් විහාරයේ සැතපෙන පිළිමයේ මිණුම් සහ විවිධ කෝණ ගණනාවකින් සමීප ඡායාරූප ලබාගැනීමයි. මේ සඳහා පුරාවිද්යා අධ්යක්ෂ ජෙනරල් වරයාගේ ලිඛිත අවසරයක් ලබාගැනීමට සිදුවුණා. පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන්ගේ අධීක්ෂණය යටතේ, පොළොන්නරුව ගල් විහාරයේ සැතපෙන පිළිමයේ මිණුම් ලබාගත් අතර, අපේ පන්සලේ පිළිමය නෙලන ශිල්පියා විසින් ඉල්ලාසිටි පරිදි විවිධ කෝණ වලින් ඡායාරූප 123 ක් ලබාගත්තා. පොළොන්නරුව ගල් විහාරයේ සැතපෙන පිළිමය අඩි 46 ක් දිගයි. අපේ පන්සලේ නෙළන ප්රතිමාවේ දිග අඩි 30 යි.
මේ පින්තූර ගැනීම මටත් අමුතු අත්දැකීමක් වුණා. ප්රතිමාවට අගෞරවයක් හෝ හානියක් නොවන පරිදි, පින්තූර ලබා ගැනීම සඳහා, මට පැය තුනක් පමණ ගතවුණා. ඉතින් එසේ ලබාගත් පින්තූර වලින් සමහරක්, ඔබටත් පෙන්වන්න අදහස් කළේ, හැමදෙනාටම මේ ආකාරයට පින්තූර ලබාගන්න ඉඩ නොලැබෙන නිසයි. පින්තූර බලා ඔබේ අදහස් දක්වන මෙන් කාරුණිකව ඉල්ලනවා.
එදා අපේ ශිල්පීන්ගේ නිර්මාණ හැකියාව කොතරම් ශ්රේෂ්ඨද යන්න, මේ පින්තූර වලින් අපිට ඉතා පැහැදිළිව පෙනෙනවා. අද අපේ පන්සලේ පිළිමය නෙලන්නේ, නවීන තාක්ෂණය උපයෝගී කරගනිමින්. රුපියල් 2000 ක් වටිනා ග්රයින්ඩර් යන්ත්ර තලයක්, දින තුනකින් ගෙවී යනවා. නමුත්, එදා මේ පිළිම නෙලන්නට ඇත්තේ කෙබඳු තාක්ෂණයක් උපයෝගී කරගෙනදැයි සිතන්නටවත් අපහසුයි.
අද වනවිට අපේ පන්සලේ නෙළන ප්රතිමාවේ අවසන් කර තිබෙන ප්රමාණයත් ඔබට පෙන්වන්නට කැමතියි.
ලිපිය අවසන් කරන්නට මත්තෙන්, තවත් අදහසක් කියන්නට කැමතියි. ඔබ සැමදෙනාම පාහේ අසා ඇති, බ්රිතාන්ය අධිරාජ්යවාදීන් අපේ රට පාලනය කල සමයේදී, බ්රිතාන්ය ජාතිකයකු, පොලොන්නරුව ගල්විහාරයේ පිළිම වලට වෙඩි තබා හානි කල බවත්, ඒ අවස්ථාවේදී කඩා වැදුණු වන අලියෙක්, එම සුද්දාව මරාදැමූ බවත්. මීට කලින් කීප වතාවක් මෙම පිළිම නරඹා ඇතත්, මෙතරම් සමීපව නරඹන්නට නොලැබුන නිසා, මම මේ පිළිම හොඳින් නිරීක්ෂණය කල නමුත්, වෙඩි පහර වලින් සිදුවූ හානි නම් කිසිවක් දකින්නට ලැබුනේ නැහැ. ඒ ගැන මගේ නිගමනය මේකයි. සුද්දා වෙඩි තියන්න ඇත්තේ අවම වශයෙන් 1815 ට පසු සහ 1940 ට වත් පෙර. 1836 දී පමණ තමයි, ලොව මුල්ම රයිෆල් නිපදවා තිබෙන්නේ. එයට යෙදූ පතරොම් වලින්, මෙවැනි ගලකට වෙඩි තැබීම විහිළුවක්. ගලට කිසිම හානියක් වෙන්නේ නැහැ. 1900 පමණ වනවිට තිබුණු රයිෆලයක උණ්ඩයකටවත්, එවැනි හානියක් කරන්නට බැහැ. ඒ නිසා සුද්දා නිකං සවුත්තු වුණා විතරයි.