පරිසර චාරිකා වල යෙදුන විශාල පිරිසක් පසුගිය දිනවල ඇතිවුන හදිසි මහා වර්ෂාපතනය නිසා තමන් නරඹන්නට ගිය ප්‍රදේශවලම කොටුවී සිට ඉතා අපහසුවෙන් බේරාගත් සිදුවීම් කීපයක් වාර්තාවී තිබුනා. සමහරු අනතුරු වලටද මුහුණදී තිබුනා. මෙහෙම වෙන්නේ ඇයි? මේ ලිපියෙන් මා ඔබ සමග සාකච්ඡා කිරීමට බලාපොරොත්තු වන්නේ සාමාන්‍ය වන්දනා ගමනක් නොවන, වනාන්තර, කඳුකර ප්‍රදේශ, අභයභූමි, දුර්ග මාර්ග, ආදියෙහි ගමන් කරමින්, කඳුකර පාපැදි සංචාර (Mountain Bike), කිරි වතුරේ පහුරු පැදීම (White water Rafting), කඳු නැගීම, (විශේෂයෙන් පයින් ගමන් කරමින්) විඳින ත්‍රාසජනක සතුට ආරක්ෂිතව ලබාගන්නේ කොහොමද කියන එක ගැනයි. රිවස්ටන් ප්‍රදේශයේදීත්, හන්තාන ප්‍රදේශයේදීත්, මෙවැනි සංචාරවල නිරතවූ පිරිස්, දැඩි අපහසුතාවට පත්ව, ආරක්ෂක හමුදාවන්හි පිහිටෙන් බේරාගත් බව, රූපවාහිනී පුවත් වල මෙන්ම, සති අන්ත පුවත්පත්වල ද දකින්නට ලැබුනා.
(ඉහත පින්තුරය ගත්තේ මෙතනින්)
ප්‍රථමයෙන්ම අප මතක තබාගතයුතු වැදගත් කාරණයක් තියනවා. අපේ රටේ අනාදිමත් කාලයක සිට කෙරෙන වන්දනා සහ විනෝද චාරිකා තිබෙනවා. එවැනි සාම්ප්‍රදායික චාරිකා අතරින් තරමක් හෝ අපහසු චාරිකාවක් හෙවත් ගමනක් වන්නේ, ශ්‍රීපාදස්ථානය වෙත ගමන් කිරීමයි. විනෝදය සමග ත්‍රාසය සුළුවෙන් ලබන්නේ සීගිරිය නැගීමෙදීයි. නමුත් ත්‍රාසජනක විනෝද ගමන් Adventure Tours යනු විශේෂයෙන් සැලසුම්කර හොඳින් සංවිධානයවී යායුතු ගමන් විශේෂයක්. ඔබ දන්නවා, පැරණි කියමනක් තියනවා, ‘දඹුලු ගිහින් තලගොයිත් මරාගෙන එනවා’ කියා. එයින් අදහස් කරන්නේ හොඳ වැඩකට ගිහින් (දඹුලු විහාරය වැඳීම) නරක වැඩකුත් කරනවා (තලගොයින් මැරීම) කියන එකයි. (මෙහිදී තලගොයින් කියන්නේ තල වගා කරන ගොවියන්. මා වැරදියට ලියා තිබුණ දේ නිවැරදි කිරීමට මග පෙන්වාදුන් සමී ට සහ කැන්ඩියන් ට මගේ ප්‍රණාමය.) අපි ඒ ඇසුරෙන් මොහොතකට මෙහෙම හිතමු. අප යනවා, වයසක වැඩිහිටියන්, ළදරුවන්, හදිසි රෝග තත්වයන්ට භාජනයවීමේ අවදානමක් ඇති පුද්ගලයන්, මෙන්ම හොඳ තරුණ පිරිසක්ද ඇතුළුව යන චාරිකාවක්. මෙවැනි චාරිකාවකදී රිවස්ටන්/හන්තාන වැනි ත්‍රාසජනක චාරිකාවක යෙදෙන්නේ නම්, ආරක්ෂක පියවර රාශියක් අනුගමනය කිරීමට සිදුවෙනවා. ඒ ගැන නොසිතා අර දුර්වල පිරිසත් බලහත්කාරයෙන්ම වගේ ඇදගෙන ගියොත් ඔබ කරන්නේ ඔවුන් මරණයට පවා පත්වියහැකි බරපතල අනතුරක හෙලීමයි.
අපි එකින් එක ගෙන සාකච්ඡා කරමු මොනවද මේ ආරක්ෂක පියවර කියා. මෙහිදී තරමක විවාදාත්මක කරුණු ගැනත් කතාකරන්න වෙනවා. ඒ නිසා මා හිතනවා ඔබත් මේ ගැන ඔබේ අදහස් විවෘතවම දක්වනු ඇතැයි කියා. අපි පටන් ගනිමු ගමන සංවිධානය කරන තැනින්. හොඳින් මතක තබාගන්න මා මෙහිදී අදහස් කරන්නේ ලංකාවේ සාම්ප්‍රදයික් පවුලක් මේ ගමන යන ආකාරයටයි ඉන්පසු සලකා බලමු තරුණ පිරිසක් යනවානම් කොහොමද කලයුත්තේ කියා.
කවුද යන පිරිස? සැමියා (වයස 40 යි) බිරිඳ (වයස 38 යි) ඒ දෙදෙනාගෙන් කාගේ හෝ එක්කෙනෙකුගේ දෙමවුපියෝ. (තාත්තා 78 යි අම්මා 76 යි) තාත්තා හෘද සැත්කමකින් සුවය ලබා සිටින, එහෙත් බරවැඩ කල නොහැකි අයෙක්. අම්මා ආතරයිටිස් රෝගියෙක්. දරුවෝ තුන්දෙනයි. (වයස 8, 5, 2,) මේ ගමන යන්නේ, රෝද හතරටම බලය නැති, වසර 20 ක් පමණ පරණ ඩීසල් වෑන් එකකින්. වාහනය එලවන්නේ සැමියා. ගමනේ යෙදෙන වෙනත් කිසිවෙකුටවත් වාහන පැදවීමට හැකියාවක් (බලපත්‍රයක් නැතිව හෝ) නැහැ. ඉතින් මෙවැනි පිරිසක්, මෙවැනි වාහනයකින් රිවස්ටන් වැනි ප්‍රදේශයකට යන්නට උත්සාහ කිරීම මොන තරම් අමනොඥ වැඩක්ද? නමුත් පුදුමය වන්නේ මෙවැනි පිරිස් දුර දිග නොසිතා එවැනි ගමන් යාමයි.
මෙවැනි පිරිසක් යායුත්තේ, උපරිම වශයෙන් පාන්දරින් ගොස් රෑබෝවී ආපසු නිවසට එන ගමනක් පමණයි. තමන්ට හදිසියකදී අධාරය සඳහා ගෙන්වාගත හැකි අය සිටීනම් තමයි ඔවුන් වඩාත් දුර ගමන් යායුත්තේ. එමෙන්ම වාහනයේ යාන්ත්‍රික තත්වය (roadworthiness) 70% ක් වත් මට්ටමක තිබිය යුතුයි.
ත්‍රාසජනක අත්දැකීම් සහිත ගමන්යාමෙදී විශේෂයෙන් සැළකිය යුතු කරුණු මොනවාද?
1. ගමන සංවිධානය:-
පහත දැක්වෙන කරුණු ගැන අවධානය යොමු කරන්න.
- ඒ ප්‍රදේශයේ භූගෝලීය පිහිටීම කෙබඳුද?
- ඒ ප්‍රදේශයේ දේශගුණික/කාලගුණික තත්වය කෙබඳුද?
- ඒ ප්‍රදේශය ගැන සතුටුදායක දැනීමක් තිබෙන එක අයකුවත් ඔබේ පිරිසේ ඉන්නවාද?
- ඔබේ පිරිසේ සියලුදෙනා එවැනි පරිසරයක ගමන් කිරීම සඳහා සුදුසු සෞඛ්‍ය තත්වයෙන් සිටිනවාද?
- ඔබට මේ සඳහා සකසාගත් සැලැස්මක් තිබෙනවාද? නැතහොත් ඔහේ යන්නන්වාලේ යන ගමනක්ද?
- ඔබ මෙම ගමන යාමේ පරමාර්ථය කුමක්ද?
ගමන පිටත්වීමට පෙර ඉහත කරුණු ගැන ඔබ හොඳින් තෘප්තිමත් තත්වයක සිටිය යුතුයි. අද සමහර අය කරන්නේ අද රෑ කතාවී හෙට උදේ පිටත්වීමයි. එය මෙවැනි ගමන් සඳහා කිසිසේත් සුදුසු නැහැ.
2. ගමන් කරන පිරිස:-
ඔබ යන්නේ වන්දනා ගමනක් නොවෙයිනේ. ත්‍රාසය මුසු ගමනක්. ඉතින් එහිදී ප්‍රථම ස්ථානයට එන්නේ ඔබේ ශාරීරික යෝග්‍යතාව. ඇත්තටම කියනවානම් ඔබ මානසික වශයෙන්ද යෝග්‍ය විය යුතුයි. අප නොදන්නා කායික මානසික ව්‍යාධි අප තුළ සැඟවී තිබිය හැකියි. ඒ නිසා මෙවැනි ගමනක් පිටත්වීමට පෙර සරළ වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් වත් කරගැනීම සුදුසුයි. (fitness test) ඔබ නිතර ශාරීරික ව්‍යායාම වල යෙදෙන්නෙක් නම් ගැටළුවක් නැහැ. එමෙන්ම මෙවැනි ගමනක් යාමට පෙර කඹයකින් එල්ලී නැගීම බැසීම, දිය පහරක් හෝ පටු ඉවුරු දෙකක් හරහා දමා ඇති කොටයකින් එගොඩවීම, තුවාල හෝ අබාධයකට ලක්වූ කෙනෙකු කරේ තබාගෙන යාම (fireman’s lift) වැනි දේ දැනසිටීම වැදගත්.
- මත්පැන් පානය කර ත්‍රාසජනක සංචාරවල යෙදෙන්න බැහැ. කිසිවකු හිතනවානම් එහෙම පුලුවන් කියලා, ඔහු ඉන්නේ දැඩි අවදානමක. ගමනේ ත්‍රාස ජනක කොටස අවසන් කර මත්පැන් පානයට සුදුසු ස්ථානයකට පැමිණි පසු මත්පැන් පානය කරන්න. කණ්ඩායමේ සියලුදෙනාම තදින් මත්පැන් පානය කලොත් , වගකීම, විශ්වසනීයත්වය, ආරක්ෂාව, පිළිගැනීම, තීරණ ගැනීම, යන සියල්ල ගිලිහෙනවා. කිසියම් අවාසනාවන්ත සිද්ධියකට ඔබේ පිරිස ලක්වුනොත්, පොලීසිය, මහජනතාව, වෛද්‍යවරු, ඔබව විශ්වාස කරන්නට මැලි වෙනවා.මේ නිසා ගමන සංවිධානයේදීම මත්පැන් පානය නොකරන කීප දෙනෙක්ද පිරිසට ඇතුලත් කරගැනීම අතිශයින්ම වැදගත්.
- ප්‍රථමාධාර ගැන දැනුම ඇති එක අයකු, ත්‍රාසජනක ගමන්වල යෙදී අත්දැකීම් ඇති එක අයකු, හදිසි අවස්තාවකදී ගතයුතු ක්‍රියාමාර්ග පිළිබඳව කලබල නොවී තීරණ ගතහැකි අයකු ඔබේ කණ්ඩායමේ සිටීනම් එය ඉතා වටිනවා.
- කණ්ඩායමට නායකයකු පත්කරගත හැකිනම් බොහොම හොඳයි. නමුත් මෙවැනි ගමන්වල යෙදෙන අය තම පෞද්ගලික නිදහස අගයන නිසා එවැනි නායකත්වයකට ගරු කරන්න කැමති නැහැ. අඩු ගණනේ දෙදෙනෙකුවත් කණ්ඩායමේ මෙහෙයවීම භාර අය වශයෙන් තබාගැනීම වැදගත්. ඔවුන් වගකීම දරන, මග පෙන්වීමේ හැකියාව ඇති, මෙවැනි කටයුතු පිලිබඳ දැනුම ඇති ය විය යුතුයි. හැබැයි ඒ දෙන්න ඔක්කොටම වඩා බීමත් වුනොත් සියල්ල එතනින් ඉවරයි.
- ඔබේ පිරිසට තරුණයන් තරුණියන් යන දෙපාර්ශ්වයම අයිතිනම් වගකීම තවත් දැඩි වෙනවා. පෙම් යුවළක් හෝ කීපයක් සිටීනම් බොහෝවිට උත්සාහ ගන්නේ කණ්ඩායමේ සිටීමට නොව අදාළ පරිසරයට ගිය වහාම කණ්ඩායමෙන් වෙන්වීමටයි. එයට තහංචි දාන්න බැහැ. නමුත් හදිසියකදී අනික් අයගේ ආධාරය (පෙම් කරන්නට ගොස් ඇතිවන හදිසි තත්වයක් නොවේ
) ලබාගත හැකි දුරකින් සිටීම වැදගත්.
- ඇත්තටම ඔබට වැඩ බැරිනම් ගෑනු ළමයින්ට පෙනෙන්න වැඩ පෙන්නන්න යන්න එපා. ඔබ අනතුරකට පත්වුනොත් මුළු ගමනම එතනින් ඉවරයි.
- ඔබ තරුණියක් නම්, ගමන යාමට පෙර සිතිය යුතු කරුණු තිබෙනවා. ඔබ සාම්ප්‍රදායික සමාජ තත්වයන් (රළු පරිසරයකදී බයිසිකල් පැදීම, වැටීම, වැනි දේ නිසා කන්‍යාභාවයට හානිවීම වැනිදේ) ගැන තදින් සලකන්නේ නම් මෙවැනි ගමන් නොයන්න. මෙවැනි ගමන් සඳහා ඔබටද තරුණයන්ට සාපේක්ෂව තරඟකාරී ශාරීරික මානසික යෝග්‍යතාවක් තිබිය යුතු බව තදින් මතක තබාගන්න. අනුන්ගෙන් යැපෙන්න යන්න එපා.
3. ආරක්ෂාව:-
- අපි හිතමු ඔබ හන්තාන නගිනවා වැනි ක්‍රියාවක යෙදෙනවා කියා. මුලින්ම ඔබේ පිරිසේ සියලු දෙනාගේ පහත දැක්වෙන විස්තර සහිත ලේඛනයක් සකස් කර ඔබේ ප්‍රදේශයේ පොලීසියටත්, ඔබ ඒ ත්‍රාසජනක ක්‍රියාවේ යෙදෙන ප්‍රදේශය අයිති පොලීසියටත් දෙන්න. නම, ලිපිනය, ජාතික හැඳුනුම්පත් අංකය, ජංගම දුරකථන අංකය, ලිපිනය, හදිසි අවස්ථාවකදී දැනුම්දීමක් කළහැකි ළඟම ඥාතියකුගේ නම, ලිපිනය, දුරකථන අංකය. (යන්නේ ගෙවල් වලට හොරෙන් නම්, ඔබේ ප්‍රදේශයේ පොලීසියට නොදී, ඔබ යන ප්‍රදේශයේ පොලීසියටවත් දෙන්න) පිටත් වන වෙලාව සහ ආපසු පැමිණීමට බලාපොරොත්තුවන වෙලාවත් සඳහන් කරන්න. එමෙන්ම ගමන අවසන් කලපසු පොලීසියට කතාකර තමන් පැමිණි බව තහවුරු කරන්න.
- ඔබේ ගමනට මාර්ග සිතියමක් අවශ්‍ය නම් කල්තබා එය සකස් කරගන්න. ගූගල් මැප් තිබෙන නිසා ටැබ්ලට් පරිගණකයක් රැගෙන යාමෙන් එවනි ප්‍රශ්න විසඳාගත හැකියි. GPS සහිත ජංගම දුරකතනයක් ඇත්නම් එයත් වැදගත්. හැබැයි මතක තබාගන්න. ඔය යන්තර සූත්තර කොයි වෙලාවේ අවුල් වෙනවද කියා කියන්න බැහැ. ඒ නිසා දළ සටහනක්වත් ඇඳ සකස්කර තබාගැනීම වඩාත් ප්‍රඥාගෝචරයි.
- ඔබ ගමන් කරන ප්‍රදේශයේ අවට පිහිටි නගර, ගම්, මාර්ග සන්ධි ආදිය ගැන අවබෝධයක් ගමන යාමට පෙර ලබාගන්න. ඔබ යාමට අදහස් කරන ස්ථානයේ සිට එකී ගම්, නගර, මාර්ග, වෙත යාහැකි ආකාරයද, ඒවා පිහිටා ඇත්තේ ඔබ යන ස්ථානයේ සිට කුමන දිශාවෙන්, කොපමණ දුරකින්ද යන්න ගැනත්, අවබෝධයක් ලබාගන්න. ඔබට මාලිමා යන්ත්‍රයක් ගෙනයාමට හැකිනම් වඩාත් හොඳයි. හොඳින් මතක තබාගන්න, ශ්‍රීලංකාව කියන්නේ දින ගණන් අතරමංව සිටීමට සිදුවන තරම් විශාල රටක් නොවෙයි. මේ රටේ ඕනෑම කෙනෙකුට, නිශ්චිත දිශාව සොයාගැනීමට හැකිනම්, උපරිම වශයෙන්, පැය තුනකින් හතරකින්, ජනාවාසයක් අසළට පැමිණිය හැකියි.
- ඔබේ කණ්ඩායමේ ආරක්ෂාව භාරව යටත්පිරිසෙයින් තිදෙනෙකුවත් සිටිය යුතුයි. ඉතා විශාල පිරිසක් නම් 25 දෙනෙකුට දෙදෙනෙක් තරම්වත් සිටිය යුතුයි. ඒ වගේම ඔවුන්ට ආරක්ෂාව ගැන අවබෝධයක්/ අත්දැකීමක්/ පුහුණුවක්/ තිබිය යුතු අතර කණ්ඩායමේ අනික් අය ඔවුන්ගේ උපදෙස් අනිවාර්යයෙන්ම පිළිපැදිය යුතුයි.
- ඔබට හැකිනම් ඔබේ නම, ලිපිනය, ලේ වර්ගය, හදිසියකදී දැනුම් දියයුතු අයගේ නම, ලිපිනය, දුරකථන අංකය, ළඟම පොලීසිය, යන විස්තර කුඩා කාඩ් එකක් ලෙස පරිගණකයකින් සකස්කර, ලැමිනේට් කර, නොකැඩෙන නූලකින් කරේ එල්ලාගෙන යන්න.
- හදිසි අවස්ථාවකදී කණ්ඩායමේ සියලුම දෙනා තරගයට වගේ තමන්ගේ අතේ තිබෙන ජංගම දුරකථන සියල්ලම එකවර යොදාගනිමින් කතාකර බැටරි බස්සාගන්න එපා. එක දුරකතනයකින් සියල්ල කරන්න. එහි බැටරි බැසගිය පසු ඊළඟ දුරකථනය ක්‍රියාත්මක කරන්න.
- අපි හිතමු ඔබ ඇතුළු පිරිස අතරමංවී සිටින ප්‍රදේශයට හෙලිකොප්ටරයක් ගොඩබා ගන්නට අවශ්‍ය වුනා කියා. ඔබට ඒ සඳහා හෙලිකොප්ටර් නියමුවාට උදව් විය හැකියි. හෙලිකොප්ටරයක් තරමක අවදානමක්ද සහිතව ගොඩබෑමට නම්, අවම වශයෙන් මීටර් 60 x 60 ප්‍රමාණයේවත් සමතලා භූමියක් අවශ්‍යයි. එය, තද සුළඟට භාජනය නොවන, විදුලි කම්බි, දුරකථන කම්බි, දුරකථන/රුපවාහිනි ඇන්ටෙනා කුළුණු, උස ගස්, අසළ නැති තැනක් විය යුතුයි. න්‍යායාත්මකව මෙය හඳුන්වන්නේ ‘පතිතවීමේ සහ එසවීමේ ස්ථානය’ (Touchdown and Liftoff Area = TOLF) යනුවෙන්. මෙහිදී ඔබට හැකිනම් හෙලිකොප්ටරය ගොඩබෑමට සුදුසු ස්ථානයක් බව දැක්වෙන ජාත්‍යන්තර සංකේතය සකස් කරන්න. එය සුදු පැහැති විශාල H අකුරක්. H අකුර තිබෙන ස්ථානය හෙළිපෑඩ් (Helipad) යනුවෙන් නම් කරනවා. ඔබ ළඟ සුදු හෝ ඊට ආසන්න වර්ණයක රෙදි ඇත්නම් ඔබ තෝරාගත් භූමියේ හරි මැද අර H අකුර සුළං හමන දිශාවට මුහුණ ලා සකස් කරන්න. ඇත්තටම නම් සුදු පැහැය තමයි අවශ්‍ය. මෙහිදී ඔබට ඔබේ පිරිසේ අය හැඳ සිටින රෙදි පවා ඉරා, කෝටුකෑලි, යකඩ ඇන මෙන් පොළොවට වදිනසේ ඒ රෙදි වලට ගසා, හෙළිපෑඩ් සලකුණ සෑදීමට පවා සිදුවිය හැකියි. හෙලිකොප්ටරය ගොඩබානවිටම එය අසළට දුවන්න එපා. සමහරවිට හෙලිකොප්ටරයේ බමන තල ඔබේ හිසේ වැදී මරණීය තුවාල සිදුවෙන්නත් පුළුවන්. පළමුව හෙලිකොප්ටරය කරදරයකින් තොරව ගොඩබෑමට නියමුවාට ඉඩදී, ගොඩබාන භූමියෙන් ඈත්වී සිටින්න. හෙලිකොප්ටරය ගොඩබා, එහි කාර්ය මණ්ඩලයේ සාමාජිකයකු විසින්, එය අසළට එන ලෙස, ඔබට සංඥා කරනතුරු, ඉවසීමෙන් සිටින්න.
4. ඇඳුම:-
ත්‍රාසජනක ගමනක යෙදීමේදී ජාතික ඇඳුමෙන් හෝ සාරි/ඔසරි/ගවුම් වලින් සැරසී යන්න බැරි බව අමුතුවෙන් කියන්න ඕනේ නැහැනේ. ඩෙනිම් වැනි කලිසමක් සහ සාක්කු සහිත ටී ෂර්ට් එකකුත් සිප් ෆාස්ට්නර්ස්/වෙල්ක්‍රෝ/බොත්තම්/ වලින් වැසිය හැකි සාක්කු කීපයක් සහිත ඝන සම්/රෙක්සින්/ඩෙනිම්/ ජැකට්ටුවක් ඉතාම යෝග්‍යයි. අවස්ථාවට, දේශගුණයට, පරිසරයට, ගැලපෙන හිස්වැසුම් තෝරාගත යුතුයි. පිටේ එල්ලාගෙන යන මල්ලක් අත්‍යවශ්‍යයි. බෝට්ටු/පහුරු/යාත්‍රා ගමනක් නම් අර ජැකට්ටුව ගලවා තබා යන්න. වඩාත් සුදුසු ජලය නොඅල්ලන කොට කලිසමක් සහ සැහැල්ලු ටී ෂර්ට් එකකුයි. එකක් මතක තබාගන්න. ජීවිතාරක්ෂක කබා නොපැළඳ ජල තරණයේ යෙදීම සියදිවි නසාගනීමක්. ජීවිතාරක්ෂක කබා නොසපයන කිසිදු යාත්‍රාවකට කෙදිනකවත් එවැනි ගමනක් සඳහා ගොඩවන්නට එපා.
- ත්‍රාසජනක ගමන්වල යෙදීමේදී පිටේ එල්ලාගෙන යන මල්ලක් ඉතා වැදගත් බවත් ඔබ දන්නවා. නමුත් ඔය මල්ලේ බුලත් විට, බීඩි, අරක්කු බාගයක්, බයිට් පැකට් එකක්, ගෙනෙහින් වැඩක් නැහැ. ඊට වඩා හොඳයි ඒ මල්ල නොගෙනියන එක. සමහරුනම් අඩු ගණනේ වේදනා නාශක ආලේප සහ ඇස්ප්‍රින් හෝ පැරසිටමෝල් වැනි පෙතිවත් අරගෙන යනවා. අපි බලමු ඇත්තටම අවශ්‍යවන දේවල් මොනවද කියා. අමතර ඇඳුමක්, අමතර යට ඇඳුම්, මේස් දෙකක්, තුවායක්, අවම වශයෙන් පැය 24 ක් හාමත් නොවී සිටින්නට ගැලපෙන කෑම වර්ග, (ක්‍රීම් ක්‍රැකර් බිස්කට්, රටඉඳි, ජුජුබ්ස්, ග්ලුකෝස්,චොක්ලට්) (බොන වතුර ගෙනියන්න ඕනේ කියලා කියන්න අවශ්‍ය නැහැනේ) ප්‍රථමාධාර උපකරණ, වේදනා නාශක, විෂබීජ නාශක, තුවාල වෙළුම් පටි, ක්‍රේප් බැන්ඩේජ් එකක්, තැලීම් සහ උළුක්කු ආදියේදී ගෑමට සුදුසු ආලේපන. වඩාත් නිවැරදි ක්‍රමය වන්නේ සම්පූර්ණ ප්‍රථමාධාර බෑගයක් වෙනමම සකස්කර තබා ගැනීමයි. සර්පයන් දෂ්ඨ කිරීමකදී දෙන ප්‍රථමාධාර විශේෂයෙන් දැන සිටීම වැදගත්, ඒ වගේම තමයි ගෝනුස්සන්, මකුළුවන් සහ බඹර, දෙබර, ප්‍රහාර වලදී ගතයුතු ක්‍රියාමාර්ගත් දැන සිටිය යුතුයි. එක් එක් කරුණට අදාළ සාමාජිකයන් කීප දෙනෙක් කණ්ඩායමේ ඉන්නවානම්, ( මග පෙන්වන්නා, ප්‍රථමාධාරකරුවා, පණිවිඩ හුවමාරුකරුවා, ආරක්ෂක උපදේශකයා,) ඒ කණ්ඩායම ඉතා ශක්තිමත්. නමුත් ආහාර ද්‍රව්‍ය සියලුදෙනා අත තිබිය යුතුයි. පිටේ එල්ලාගෙන යන මල්ල නිවැරදිව පටි වලින් තදවී තිබීම අත්‍යවශ්‍යයි. නැතහොත් ඔබට ගමනේදී අපහසුතාවන් දැනෙනවා. බර බඩු ගෙනයාමෙන් හැකිතරම් වළකින්න.
- ඔබ වෘත්තීය කමරාශිල්පියකු නොවේනම්, වෙනමම ගෙනයායුතු විශාල ලෙන්ස් සහිත, ලොකු කැමරා ගෙනයන්න එපා. කැමරාව රකින්න ගොස් ඔබ අමාරුවේ වැටෙන්න පුළුවන්.
අන්තර්ජාලයෙන් ලබාගත් ඡායාරූපයකි
- ගමනට සුදුසු සපත්තු තෝරාගැනීමද වැදගත්. බොහෝ දෙනා අද පළඳින්නේ ක්‍රීඩා සපත්තු නිසා පොදුවේ එය සුදුසුයි. නමුත් ඔබට හොඳින් පිහිනන්න බැරිනම් ජල තරණයේදී සපත්තු නැතිව යන්න. ඔබ පාවිච්චි කරන සපත්තු වලින් ඔබේ කකුලේ ඇස්වටය ප්‍රදේශය ආවරණය වන්නේ නම් (ankle boots) කකුල උළුක්කු වීමට ඇති අවස්ථාව බොහෝ දුරට මග හැරෙන අතර සර්ප දෂ්ඨයකදී ද ආවරණයක් වෙනවා.
අනතර්ජාලයෙන් ලබාගත් ඡායාරූපයකි
5. ප්‍රවාහන කටයුතු:-
ගමන යාම සඳහා කුලී වාහන යොදාගන්නේ නම්, ඒ වාහන ගමනට සුදුසු යාන්ත්‍රික තත්වයේ තිබෙන විශ්වාසදායක වාහන විය යුතුයි. ඒ වාහන ඊට පෙර එවැනි ගමන් සඳහා පාවිච්චි කල අයගෙන්ද විමසීම සුදුසුයි. ගමය යන අතරතුර හෝ අද දිනපාන්දර සිට රාත්‍රිය වනතුරු ගමන් කර හෙට පාන්දර යළිත් පිටත්වනවානම්, රියදුරාට මත්පැන් පානය කරන්න ඉඩ දෙන්න එපා. වාහනය කුලියට ගැනීමේදී ඔබේ කොන්දේසියක් ලෙස මත්පැන් පානය නොකරන රියදුරෙකු (හැබැයි බලන්න ඒ වෙනුවට එන්නේ කුඩු ගහන එක්කෙනෙක්ද කියලා) ඉල්ලා සිටින්න. සමහර අය බලහත්කාරයෙන් රියදුරාට මත්පැන් පොවනවා. එවැනි අය කණ්ඩායමට කරන්නේ බරපතල හානියක්. ඔහු අනියම් මිනීමරුවෙක්. රියදුරාගේ වෙහෙස අනුව සාධාරණ විවේකයක් ඔහුට ලබාදිය යුතුයි. රියදුරන්ට නින්ද යාමෙන් සිදුවන අනතුරු වැඩියි. රියදුරා සමග කතාකරමින් යාම මෝටර් ප්‍රවාහන නීති අනුවනම් වැරදි වැඩක්. ඔහුගේ අවධානය නොබිඳෙන ලෙස කතාකිරීම නම් එතරම් වරදක් නොවෙයි. මහ හඬින් සින්දු දාගෙන, ජංගම දුරකතනයද පාවිච්චි කරමින් යන රියදුරා, නියම මග මරුවෙක්. වාහනය කුළියට ගෙන තිබෙන්නේ ඔබයි. වාහනය ගමන් කලයුත්තේ ඔබ කියන ආරක්‍ෂිත වේගය අනුවයි. රේඩියෝවේ හඬ ඔබ කැමති මට්ටමේ තිබිය යුතුයි. කොන්දොස්තරත් රථය පදවනවානම් ඔහුට ඇත්තටම ඒ සඳහා බලපත්‍රයක් තිබිය යුතුයි.
6. ගමනේ සම්පූර්ණ වාර්තාවක් තබාගන්න:-
ගමන යන අයගෙන් කෙනෙක් ගමන සංවිධානය කරන මොහොතේ සිට ආපසු පැමිණ ගමන අවසන් කිරීම දක්වා සම්පූර්ණ කාලය තුළ සිදුවූ සියල්ලම දිනය, වෙලාව, සිදුවීම, ගන්නා ලද පියවර, වෙනත් කිවයුතු කරුණු, යන මාතෘකා ඔස්සේ ලොග් සටහනක් තබාගන්න. මෙය විහිළුවක් නොවේ. මෙය කිසියම් බරපතල සිදුවීමකදී සාක්ෂියක් ලෙස වැදගත් වෙනවා. එමෙන්ම කවදා හෝ නැවත මෙවැනි ගමනක් සංවිධානය කිරීමේදී පසුගිය වතාවේ සිදුවූ අඩුපාඩු මගහරවා ගැනීමට විශාල ආධාරයක් වෙනවා. ගමන ගැන සංචාරක සටහනක් ලෙස ලිවීමට උපකාරයක් වෙනවා.
මා ඔබට ඉදිරිපත් කලේ පාඨමාලාවකින් කියාදියයුතු තරමේ දීර්ඝ විස්තරයක් හැකි තරම් කෙටි කිරීමක් ලෙසයි. ඉඩ ලැබුනොත් පසුව මේ ගැන කොටස් වශයෙන් ලියන්නම්.
මේ ලිපිය ලියන්නට පටන් ගත්තේ රිවස්ටන් ප්‍රදේශයේ සහ හන්තාන ප්‍රදේශයේ අතරමං වූ පිරිස් ගැන දැනගත් මොහොතේයි. මේ දැන් දැනගන්න ලැබුනා තිස්සමහාරාම වැවේ බෝට්ටුවක් පෙරලීමෙන් හත් දෙනෙකු මියගිය බව. ඉතා අවාසනාවන්ත තත්වයක්. හේතු කීපයක් තිබෙනවා. කණ්ඩායම් නායකයකු නැහැ. පිරිසේ බහුතරය බීමත්ව සිට ඇත්තේ. ආරක්ෂාව ගැන කිසිදු හැඟීමක් තිබී නැහැ. බෝට්ටු කාරයා සල්ලි ගැන පමණක් සිතා මුළු පිරිස 22 ක් ? ගෙනගොස් තිබෙනවා. ඔවුන් කිසිවකුටත් ජීවිතාරක්ෂක කබා තිබී නැහැ. එමෙන්ම ඉතා අවාසනාවන්ත කරුණක් තමයි අපේ රටේ ජනතාවගෙන් 25% ක් වත්, පිහිනීම කෙසේ වෙතත්, ගැඹුරු ජලයේ නොගිලී, තමන් බේරාගන්නාතුරු සිටීමට දන්නවාද කියන එක.
ඔබ දකින්න ඇති, මෑතකදී ,කිමිදුම් කරුවන් හතර දෙනෙක්, ගොඩබිමට කි.මී. 12 ක් ඈතින් මුහුදේ අතරමං වුවත්, පැය 24 කට පසු බේරාගන්නා තුරු ජලයේ නොගිලී සිටීමට සමත්වීම පිලිබඳ රූපවාහිනී පුවත් වාර්තාව. එසේ සිටින්නට ඔවුන්ට හැකිවුනේ ඔවුන් ලබාසිටි පුහුණුව නිසයි. පිහිනුම් පන්තියකට වඩා ටියුෂන් පන්ති ලොකුයිනේ. ඉතින් මොකද කරන්නේ. දරුවකු ඒවාට යොමු කරන්නේ කීයෙන් කී දෙනාද?
මූලාශ්‍ර:-
- The Survival Handbook (Essential Skills for Outdoor Adventure) 2009 Edition
- US Department of Transportation Advisory Circular 150/5390/2B (1994)
2012 දෙසැම්බර් මස 23 දින 2303 පැය
ඕ මයි ගෝඩ්!
කවුද ලොක්කා
