දන්නා දෙයක් ගැන නොදන්නා යමක් 1

හැමදාම සිතට නැගෙන දේ ලිවුවට මේ ලිපි වලට යම් අර්යක් ඇති කරන්න වගේම මා උගත් විෂය පථයෙන් යමක් කරන්න සිතුව නිසා නව ලිපි පෙළක් අරඹන්න තමයි මේ හදන්නෙ. 

ජේතවනය හා අභයගිරිය පිළිබඳ ඔබතුමන්ලා මේ වනවිටත් බොහො ්කරුණු කාරණා දන්නවා යැයි මට හැගේ. නමුත් ඒ පිළිබඳව  තරමක් විශයානුබද්ධ කරුණු කාරණා බොහෝමයක්  ද තිබෙනවා .

අපි සරලව කථාකළොත් ජේතවනය හා අභයගිරිය පහසුවෙන් හදුනා ගතහැක්කේ කෙසේද? යන්න විමසා බැලුවහොත් සාමාන්‍යෙයන් ලබාදෙන පිළිතුර තමයි,  කොත බාගෙට  නිමවා තියෙන්නෙ ජේතවනයෙ, කොත සම්පූර්ණයෙන් නිමවා තියෙන්නෙ අභයගිරියෙ  කියලා. 

ලංකාවෙ මුලින්ම මේ ජේතවනය හා අභයගිරිය පිළිබඳ පර්යේෂණ පවත්වන්නෙ වර්ෂ 1890 ශ්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ පළමු කොමසාරිස්වරයා  වුණු එච්. සි. පී. බෙල් මහත්මයා.  එහෙත් ඔහු විසිනුත්  නැගෙනහිර හා බටහිර  දිශාව පිළිබඳ  වු යම් වරදිමක් නිසා එකළ ජේතවනය හා අභයගිරිය යන්නෙන් මුලින්ම හඳුන්වා දී තිබුණේ  මෙම ස්තූප දෙක මාරුකරගෙනය. එහෙත් පසුකාලීනව ඔහුගෙන් පසුකාලීනව වර්ෂ 1932 පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් ධුරයට පත් සෙනරත් පරණවිතාන සූරින්ගේ පර්යේෂණවල ප්‍රතිළුලයක් ලෙස නිවැරදි  ජේතවනය හා අභයගිරිය  හඳුන්වාදෙන ලදී. 

   පැරණී ජේතවන ස්තූපය                     

                                                

 

1

පැරණි අභයගිරි ස්තූපය

මේ අනුව වර්තමානය වනවිට මේවා සංරක්ෂණය කරමින් අනාගත පරපුරට උරුමකර දිම සඳහා කටයුතු කර තිබෙනවා. එහිදී මෙම සියලු සංරක්ෂණ කටයුතු සිදුකරන්නේ සංරක්ෂණ මූලධර්මයන්ට අනුකූලවයි. 

එහිදී ස්මාරක සංරක්ෂණයේදී පළමුව ස්මාරකයේ අගයන් පිළිබඳ සොයා බලනවා. මෙම අගයන් ප්‍රධාන  කොටස්  3කට වෙන් කරනවා.

                 1.    භාව විෂයක අගය.

                 2.  සංස්කාතික අගය.

                 3.  පරිහරණ අගය

              

මෙම අගයන්වලින් බලාපොරොත්තුවනුයේ සංරක්ෂණයේදි මෙම අගයන්ට හානි නොවන පරිදි කටයුතු කිරීමයි. එහිදි යම් හානියක් සිදුවුවහොත් වඩාත් රැකගත යුත්තේ කුමන අගයන් දැයි මෙහිදී පරීක්ෂාවට ලක්කරනවා.

එහිදී සංරක්ෂණ මූලධර්ම යටතේ ස්මාරකයක් සංරක්ෂණයේදී  ප්‍රධාන වශයෙන් ක්‍රම 7ක් යටතේ සංරක්ෂණය කළ හැකියි. ඉන් වැඩි වශයෙන් ලෝකයේ ස්මාරක සංරක්ෂණයේදී භාවිතා කරන ක්‍රම කිහිපයක් පහත දැක්වෙනවා.  

                                          

                    1.    ප්‍රතිසංස්කරණය  - renovation

                 2.  පුනරුත්ථාපනය - restoration

                 3. නැවත ඉදිකිරීම  - re location
                 4. ප්‍රතිනිර්මාණය - recreation

              

මේවා බැලූ බැල්මට එකම ආකාරයේ වචන වගේ පෙනුනත්, සංරක්ෂණයේදී මෙම ක්‍රමවේද භාවිතා කරන්නේ  එම ස්මාරකයන්ගේ අගයන් මැන බැලිමෙන් පසුව අවම හානි ඇතිවන පරිදියි. 

ප්‍රතිසංස්කරණය

 බොහෝ  ස්මාරකයන් සඳහා බහුලව  සිදුකරනු ලබන සංරක්ෂණ ක්‍රමවේදය ප්‍රතිසංස්කරණයයි. ඒ අනුව  ස්මාරකයේ සංරක්ෂණ කළයුතු කොටස් පරීක්ෂා කරබලා සුදුසු පරිදි ප්‍රතිසංස්කරණය කටයුතු සිදුකරනු ලබනවා. එහිදි එහි මුල් පෙනුම,  එහි ඇති ඓතිහාසික  බව,  උපයෝගිතාව  ආදි සියලු කරනු සැළකිල්ලට ගනු ලබනවා.  එමෙන්ම  මෙහිදී මුල් අමුද්‍රව්‍ වලට වඩා ශක්තියෙන් අඩු අමුදුවය තමයි  භාවිතයට ගනු ලබන්නේ.  එයින්  බලාපොරොත්තු වනුයේ හායනය අවම වීමයි .  හායනය යනු  දිරාපත්වීමයි.  අපි මුල් අමුද්‍රව්‍යයට වඩා ශක්තියෙන් වැඩි අමුද්‍රවය යෙදුවහොත් ඉක්මනින් හායනයට ලක්වන්නේ මුල් අමුද්‍රව්‍යයයි. සංරක්ෂණයේදී මූලික අරමුණ ස්මාරකයේ මුල් ස්වභාවය හැකිකාත් ආරක්ෂා කරගැනීමයි. 

උදා -  ගාලු කොටුව,  ජේතවනය ස්තූපය, අභයගිරිය ස්තූපය

පුනරුත්ථාපනය

මෙය සිදුකරනු ලබන්නේ  ස්මාරකය  තරමක් විනාශ වි ගොස් ඇති විටකයි .  එහිදි  එම හානි වූ කොටස් සඳහා සුදුසු අමුද්‍රවය භාවිතා කරමින්  නැවත ඉදිකිරීමයි.

උදා - සීගිරි චිත්‍ර , ලංකාරාමය,  ඊජිප්තු පිරමිඩ

සීගිරිය සිංහ පාදය

ප්‍රතිනිර්මාණය

මෙහිදි  ස්මාරකය බෙහෙවින් විනාශ වී ඇති විටෙන එහි මුල් ස්වරූපයට සමානවන අයුරින් මුල් ස්මාරකකයේ  ගත හැකි කොටස් සියල්ල එක්කරමින් ඒවා නිවැරදි පිළිවෙළට සකසා  අඩු ස්ථානයන්ට සුදුසු අමුද්‍රවය යොදා මුල් සමාරකය හා ගැළපෙන පරිද්දෙන් එහි අගයන්ට අවම හානිවන පරිද්දෙන්  සැකසීම මෙම ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීම ලෙස සැළකෙනවා .

උදා-    පොළොන්නරුවේ  ලංකාතිලක පිළිමගෙය, පොළොන්නරු ශිව  දේවාලය

යළි ගොඩනැගීම

මෙවැනි අවස්තාවක් උදාවෙන්නේ ඉතාමත් විරලවය එනම් යම් ස්මාරකයක්  කිසියම් සංවර්ධන ක්‍රියාවලියක් නිසා හෝ  යම් අවධානම් සහගත තත්වයක් නිසා  විනාශවිම වැළැක්වීම  අවම කිරීම පිණිස  ඊට සුදුසු ස්ථානයක් තෝරා එය තිබූ අයුරින්ම නැවත සැකසීම මෙම යළි ගොඩනැගීම ලෙස  සඳහන් කළ හැකිය. 

උදා - මාතලේ නාලන්දා ගෙඩිගේ,   ඊජිප්තුවේ අබු සිම්බල් දේවස්ථානය 

ඉතාමත් අවධාරණය කළයුතු කරුණ වන්නේ ඇතැම් ස්මාරකයන් සංරක්ෂණයේදී ඇතැම්විට මෙම ක්‍රමවේද දෙක තුනක් එකවර භාවිතා කිරිමට සිදුවීමයි. 

විචාරක දියණිය

පස්වරු 2300 පැයට 

මතු සම්බන්ධයි.

ස්මාර්ට් නැති ස්මාර්ට් ප්‍රේමය

අලුත් අවුරුද්දේ ජනවාරි මාසෙම වැඩ පටන් ගන්න ඉන්නකොට මේ පරිගණක රාජයා අසනීප වුණා . ඉතින් ඒවා හොඳ කරගෙන වැඩේට බහින කොට මාස දෙකක් නොදැනීම ගෙවිලා. එහෙත් ඉදිරියිට හැකි සෑම අවස්ථාවකම ලියන්න බලා පොරොත්තු වෙනවා. 

දැන් තමයි අද මාතෘතාවට එළඹෙන්නේ.   අද අපි ඉන්නේ තාක්ෂණික යුගයේ නිසා හැමදේම ජය අරන් වගේම අපිව පාලනය කිරීම, හැඟීම්, දැනීමුත් යන්ත්‍ර සූත්‍රවලට බාර දීලද කියලත් හිතනවා. කෙසේ වෙතත්  මේ ජංගම දුරකථනය පැමිණීමට පෙර සියලු සන්නිවේදන කටයුතු සිදුවුණේ ලිපි මගින් ඊටත් එහා අතීතයේ සංදේශ , සතුන්,  අණබෙර මේ සඳහා විවිධ දේ යොදා ගත්තා නමුත්. මේ සියල්ලටම වැඩිය ජංගම දුරකථනය ඉතා වේගවත්,  මනා සැකැස්මකින් යුතුව,  විධිමත් භාවයකින් යුතුව තිබෙන බව කියන්න පුවවන් . සාමාන්‍ය සන්නිවේදන රටාව සඳහා  මේ දුරකථනය   බෙහෙවින්  ප්‍රයෝජනවත් බව අවිවාදයෙන් පිළිගත යුතුයි. 

එහෙත්  ආදර සබඳතාවලදී ජංගම දුරකතනය නිසා ඇතැම්විට ආදරය පසෙකට ගොස් අනාදරය ඉස්මතුවනවා වැනි හැඟීමක් වර්තමානයේ අහන්න දකින්න ලැබෙන දේ තුළින් ගම්‍ය මාන වෙනවා. මං එහෙම කියන්නේ වර්තමානයේ අහන්න දකින්න තියෙන දේවල්වලින්. වර්තමානයේ බොහෝ මිල අධික ඒ වගේම විවිධ නව මාදුකාංග සහිත ජගම දුරකථන තියනවා මේවායින් බොහෝමයක් ප්‍රයෝජනය ගන්නේ අපේ බාල පරම්පරාවයි. වැඩිහිටි පරම්පරාවට මේවා සමග ගැටෙන්න කාලය වගේම තාක්ෂණික දැනුම පැත්ත ඔවුන්ගේ ළමුන්ට සාපේක්ෂව අල්පයි. ආදරය  හා රාගය පටලවාගෙන අන්තර්ජාලයේ විකෘති කාමාශාවන් ඇති පුද්ගලයින් විසින් මුදාහරින ලද විඩියෝ බලමින් ඒවා අත්හදා බැලීමට පවා පෙළඹෙන බවක් දක්නට ලැබෙනවා. එම නිසා  අනාගත පරමිපරාවේ අරමුණු, සිතුම් පැතුම් වෙනස්වී ඇතිබවක් දක්නට ලැබෙනවා. ජංගම දුරකථනය සමග තනිවන දරුවන් ඒවායින් කරන ක්‍රියා මොනවාදැයි සොයා බැලිමට දෙමවුපියන් අපෝසත් ළුි තිබෙනවා .ඔවුන්ට ඒ සඳහා කාලය හෝ ඥානය නොමැතිවීම යයි මට හැගෙන කරුණක් .  

මේ වගේ සිදුවිම් වලට උදාහරණ බොහෝවිට අහන්න දකින්න ලැබුනත් පසුගියදා ප්‍රසිද්ධ පාසලක සිසුන් 7ක් ශිෂ්‍යාවක් සමග මාස ගණනාවක් ලිංගිකව හැසිරෙමින් ඒවා  ජංගම දුරකථනයේ  තබා ගනිමින් ඇයව  තර්ජනයට ලක්කරම්න් සිටින විට දැරියගේ මව මෙය සොයාගන්නවා.  එහෙත් ඒ  වෙනකොට සියල්ල සිදුවී හමාරයි.

මෙහෙම වර්තමාන පරම්පරාවට ඇගිල්ල දික්කරනකොට කෙනෙක් අහන්න පුළුවන්  මේ කාලෙ විතරද මේවා වුණේ ඇයි ඒ කාලෙ වුණේ නැද්ද කියලා

ඒ කාලෙත්  කොල්ලො කෙල්ලො ආදරය කළා . හැබැයි හරිම සුන්දරයි අසුන්දර තැන් නැතිවාම නෙවෙයි. කිරිඇල්ලෙ  මධ්‍ය විද්‍යාලයෙ විදයාගාරය රතු පැහැයට හැරෙන්නෙ ප්‍රේමයෙ වියෝගය දරාගන්න බැරිව  ශිෂ්‍යාවක් පිහි ඇනුමකට ලක්වන නිසා  අදටත් ඒ ලේ පැල්ලම ඇති.  හැබැයි ඒ කාලෙ තමන්ගේ ප්‍රේමය ප්‍රකාශ කරන්න  කොල්ලෝ කෙල්ලො හොයා ගත්තෙ හරි අමුතු දේවල්  සිංදු කෑලි , ලේන්සු ,  නවකථා පොත්  වගේ දේවල් තමයි  යොදාගත්තෙ 

ලියුම් ලියන්ඩ දක්ෂ අය වෙනම හිටියා.  හැමෝගෙම ලියුම් ලිවුවෙ එක්කෙනෙක්.  එකම අත්අකුරින්  ඒත් ඒවා එකිනෙකට වෙනස් නිසැඳැැස්,  ගිත කෑලි ,  වැලපීම් නොඅඩුව තිබුණා.  පහතින්  මං ලියන්නම්   මගේ යෙහෙළියකට පැමිණි ලියුමක තිබුණු  ගීත කොටසක් . 

මධු මල ලෙස මුදු මගේ ප්‍රියාදර මිහිරාවිය වෙතටයි

ඔබ සිහිකර කර ඔබට ලියන එක මට ඇති එක සතුටයි

කෙටියෙන් පවසමි මගෙ ආදරියේ කීමට ඇති සැමදේ

පරෙවි රැජිණියේ එදා වගේ අදත් ඔබට තවම මම ආදරෙයි//

ඉතින් මේ දේවල් මතක් වෙනකොට හිතුණු දෙයක් තමයි සමාර්ට් දුරකථන නැති ඒ කාලෙ ප්‍රේමය මිට වැඩිය හුඟක් ස්මාර්ට් කියලා .......

විචාරක දියණිය‍

2020 මාර්තු 16  1900 පැයට